PISCI VALJEVSKIH HRONOLOGIJA

Našoj hronologiji "Valjevski kraj u 19. veku" prethodio je neveliki niz sličnih radova, po obimu znatno manjih a u većini objavljivanih u okviru pojedinih knjiga ili u zbornicima istoriografskih i drugih radova.

(Foto: Ljuba Rankovic)

U tome poslu prvo (i najdostojnije) mesto među nama Valjevcima pripada filozofskom piscu Božidaru Boži Kneževiću. Njegova hronologija "Istoriski događaji" nastala je na prelasku iz 19. u 20. vek. Objavljena je, po svemu sudeći, 1900. godine. (Na knjizi, naime, nije zapisana godina njenog štampanja, ali postoji naznaka da je to "drugo izdanje" što svakako znači da je taj pregled važnijih svetskih zbivanja u istom ili sličnm vidu negde već publikovan, samostalno, kao knjiga, ili u periodici u nastavcima.) Među najznatnije događaje u svetu i u našem narodu Knežević je ubeležio i poneke iz Valjevskog kraja. To su:

23. januar 1804 - Fočić Mehmed aga pogubio srpske knezove Aleksu Nenadovića (r. 1743) i Iliju Birčanina (r. 1764).
29. januar 1804 - poginuo od dahija Haxi Ruvim, jedan od prvaka u srpskom prvom ustanku.
15. februar 1804 - prota Matija Nenadović počinje u svom kraju dizati ustanak na Turke.
16. april 1804 - bitka kod Čokešine između Srba i Turaka u kojoj su pali braća Nedići.
14. septembra 1826 - rođen Ljub. Nenadović (umro 21. januara 1895), srpski pesnik i putopisac.
29. novembar 1854 - umro prota Matija Nenadović (r. 1777), jedan od prvaka u I i II srp. ustanku, državnik i pisac ("Memoari").

Dragutin Bajić je hronološki prikazao Valjevo u razdoblju 1944-1984. poklanjajući pri tome najviše važnosti onome što je proisticalo iz funkcionisanja valjevske opštinske vlasti i što je sa tom vlašću bivalo u bliskoj vezi. Njegovu knjigu "Vremeplov Valjeva 1944-1984" objavila je Valjevska štamparija 1986. godine.
Zoran Tripković je primenom hronološkog metoda uradio knjigu o valjevskom sportu u vremenu od 1870. do 1990. godine.

Obimne hronološke odeljke sadrže knjige Aleksandra Jevtića "Uspravljeni u vekove" (istorija Valjevskog NOP odreda) i Zorana Joksimovića "Revolucionarni radnički pokret u Valjevskom kraju 1919-1941". Objavljene su 1974. i 1981. godine.

Hronološki uređen životopis Desanke Maksimović objavio je 1987. godine Radovan Popović u svojoj knjizi "Gomilica tajni" (izašla u Valjevu). Na sličan način prikazao je Velibor Berko Savić životne puteve vojvode Živojina R. Mišića u sopstvenoj spomenici o tom vojskovođi (objavljeno 1989) i Milovana Đ. Glišića u spomenici o ovom književniku.

U "Glasniku" valjevskog Arhiva publikovano je nekoliko hronoloških priloga. O radničkom pokretu u Valjevu krajem 19. i početkom 20. veka hronologiju je uradio Milan Sikirica; Zoran Joksimović hronologiju 1941-1945, a Milenko Topalović hronologiju događaja iz radničkog pokreta Uba i okoline (1888-1914).

Preglede zbivanja, razvrstane u kalendarske nizove od 1. januara do 31. decembra, rađene poput Kneževićeve knjige "Istoriski događaji", u više navrata je (između ostaloga i u Kalendaru "Kolubara") objavljivao Milorad Radojčić.