Bila je obnova, a u obnovi...

Područje ljiške, lajkovačke i mioničke opštine (selo Maljević i samu varošicu), 14. oktobra 1998, posetio je Slobodan Milošević, tadašnji predsednik SRJ, dan pošto je u pregovorima sa američkim izaslanikom Ričardom Holbrukom uspeo da, ispostaviće se do marta naredne godine, odloži udare NATO avijacije na našu zemlju. „Zašto ste mene čekali, što ovo niste rušili, Srbija ima snage da izgradi nove kuće i puteve. Reč sanacija zaboravite!”, istorijska je Miloševićeva poruka upućena narodu preko njegovih tadašnjih domaćina u Maljeviću.

Srećom, mnogi mu, kao i obično, nisu poverovali... Jer, prema podacima Direkcije za obnovu i razvoj Kolubarskog okruga, u zemljotresu je oštećeno 24.185 kuća u 64.430 domaćinstava. Najviše ih je stradalo u valjevskoj opštini - 6.692, potom mioničkoj (6.138 objekata), ubskoj (4.957), ljiškoj (3.154), lajkovačkoj (2.273) i osečinskoj (971 oštećeni objekat).

„Ukupna šteta je 1998. godine procenjena na oko 6,2 milijarde dinara, a 29. jula 2002. godine je revalorizovana na oko 23 milijarde dinara. Revalorizovana šteta na individualnim objektima iznosi oko 14 milijardi dinara. Ostatak od oko devet milijardi dinara odnosi se na javne objekte – škole, obdaništa, zdravstvene ustanove, seoske domove (kulture), crkve..., kao i na oštećenu infrastrukturu. Ovaj izveštaj usvojila je i Vlada Srbije”, kaže Zoran Jakovljević, direktor Direkcije za obnovu i razvoj Kolubarskog okruga. „U obnovu oštećenih stambenih objekata do sada je uloženo oko 5,4 milijardi dinara računajući i 700 miliona dinara koji će biti realizovani do kraja 2003. godine”.

Bivša vlast je obnovu i razvoj zemljotresom pogođenog Kolubarskog okruga finansirala novcem dobijenim od, u 1999. godini novouvedenih, 0,15 odsto na sve finansijske transakcije u Srbiji preko tadašnjeg ZOP-a. Aktuelna DOS-ova vlast je ta zahvatanja ugradila u jedinstven sistem poreza i doprinosa u zemlji. Zajedničko i jedinima i drugima je to da novac pribavljen na ovaj način (od pomenutih 0,15 odsto) nikada nije stizao, a ni danas ne stiže, direktno u Kolubarski okrug.

Seizmološka stanica na Divčibarama (Foto: Ljuba Rankovic)

Povremeno se u javnosti pojavljivao nezvaničan podatak, koji nikada nije potvrđen ali ni demantovan od nadležnih, da su pojedine opštine u Srbiji, pre svih one iz Vojvodine, (povremeno) odbijale da uplaćuju sredstva solidarnosti za Kolubarski okrug. Posebno u vreme bivšeg režima kada su u javnost povremeno izlazili podaci o navodnim zloupotrebama u načinu njihovog korišćenja. Tako se epicentar, zahvaljujući ovdašnjim političkim moćnicima, iz mioničkih „selio” u sela oko Valjeva - zavisno od toga gde je rođen neki ministar, SPS (JUL) funkcioner ili pojedini „važan drug” iz Beograda. MUP je do sada podneo dve krivične prijave protiv Ljubomira Mucića, bivšeg direktora Direkcije za obnovu i razvoj Kolubarskog okruga, inače aktuelnog republičkog poslanika SPS, a bio je pritvaran Vojkan Rakić, jedan od referenata u Direkciji. Od često najavljivanog pokretanja postupka i protiv bivšeg republičkog ministra Živote Ćosića za navodne zloupotrebe u trošenju „zemljotresnog dinara” u izgradnji objekata na porodičnom domaćinstvu njegovog brata Milana u selu Mionici, ali i infrastrukture u njihovom džematu, do sada nije bilo ništa.

Inače, od oko 24.000 oštećenih stambenih objekata otprilike polovina njih, oko 12.500, bila je za lakšu sanaciju. Do sada ih je, prema podacima Direkcije za obnovu i izgradnju Kolubarskog okruga, sanirano „70-80 odsto”. Podaci su nekompletni zbog toga što je materijal za sanaciju uziman na brojnim stovarištima u svim opštinama, a evidencija je, naročito tokom 1999. i 2000. godine, vođena neažurno. Druga polovina od oko 12.000 porušenih ili oštećenih kuća podrazumevala je ozbiljniju sanaciju ili izgradnju novih. Do sada je saniran 251 objekat, a radi se na njih 78, kao i na 14 stambenih zgrada u Valjevu na kojima se na ravnim krovovima nadziđuju po četiri stana. Izgrađeno je oko 3.000 objekata od kojih se u 1.870 novih kuća „može stanovati”. U toku je gradnja 250 „klasičnih” stambenih, kao i 20-tak (na području Ljiga i Lajkovca) montažnih objekata. Ozbiljnija rekonstrukcija objekata podrazumeva nekoliko načina izvođenja građevinskih radova od kojih je najmoderniji sistem DC-90, inače „poslednji izum tehnike”, međunarodno priznat i patentom zaštićen u našim nadležnim institucijama. Direkcija za obnovu Kolubarskog okruga sklopila je sa tvorcem sistema DC-90 ugovor o saniranju oko 1.500 objekata oštećenih zemljotresom, poslovi su završeni na 108 objekata, a probni atest, uz simulaciju udara jačine preko 10 stepeni Rihterove skale, urađen je na kući Ljubodraga Lazića, predsednika SO Ljig, u selu Bošnjanoviću.

Kašnjenje građevinske sezone u sanaciji i podizanju objekata oštećenih zemljotresom na području Kolubarskog okruga, uočljivo posle promene vlasti 5. oktobra 2000, Zoran Jakovljević objašnjava „izmenom propisa i nesnalaženjem administracije”. „Sada niko ni na seoskom području više ne može započeti izgradnju kuće bez građevinske dozvole. Često se, međutim, ispostavi da se „kućevni plac” u Katastru nepokretnosti i Zemljišnoj knjizi ne vodi na sadašnjim vlasnicima jer svojevremeno nije provedena ostavinska rasprava, što odlaže početak radova na objektima koji se nalaze na rang listi usvojenoj u nekoj od šest opština Kolubarskog okruga. Uz to, ni opštinske administracije ponekad nisu ažurne onoliko koliko bi morale biti”, kaže Jakovljević. Direktor Direkcije za obnovu Kolubarskog okruga ističe da bi 2003. godina „morala biti godina u kojoj bi, posle petogodišnjih aktivnosti, bila podvučena crta i raskršćeno sa svim slabostima do sada uočenim”.

„Ukoliko se tokom jeseni i zime pribave svi potrebni papiri, ako u opštinskiom službama budu ažurni, ako se predstavnici Valjeva, Mionice, Ljiga, Lajkovca, Osečine i Uba u Savetu naše Direkcije budu brže dogovarali o tome šta su nam prioriteti u narednoj godini, nema razloga da građevinska 2004. (konačno) ne počne na vreme, već u martu mesecu”, kaže Jakovljević i dodaje da će obnova Kolubarskog okruga „ovim tempom” biti završena „za tri godine”.