Dosad najpotpuniji pregled

Redovan sam čitalac Revije „Kolubara”, od njenog prvog broja (ondašnja Revija „Valjevac”), koji je izašao Prvog maja 1994. godine. Ovaj mesečnik svojim velikim bogatstvom i raznovrsnošću tekstova i ilustracija stručno i profesionalno tretira mnoga aktuelna pitanja iznašeg društvenog života, prirode, privrede, zdravstva, obrazovanja, nauke i kulture. Kao takav, mesečnik predstavlja izuzetno zanimljiv i neophodan izvor saznanja širokog kruga čitalaca Valjevskog kraja i šireg područja naše Republike.

Veštačko jezero Pocibrava u Petnici (foto: D. Jovanović) (Foto: Dušan Jovanović)

U oktobarskom broju ovog mesečnika, Zdravko Ranković je objavio dodatak na 10 stranica pod naslovom: „Vode Valjevskog kraja”. Podnaslov: Reke, potoci, jezera (prirodna i veštačka), izvori, bunari i bare. Ovaj redosled navođenja hidronima, mogao bi da bude izmenjen u toliko što bi počeo od izvora, a zatim naveo vrela, potočiće, potoke, rečice, reke i jezera (prirodna i veštačka). Prirodne bare su upravo mala jezera, a ona mesta gde se podzemna voda pojavljuje na površini zemlje, iako je narod zove bunarima, to su, upravo, izvori. Što se tiče teritorije koju autor ovim radom obuhvata, u geografskom poimanju to je Valjevski kraj, a administrativno-teritorijalnom podelom Srbije pripada Kolubarskom okrugu, prvi put u političkoj istoriji Srbije. Do 1990. godine, od formiranja prvih okruga 1834. godine, ova teritorija je uvek nosila naziv: Valjevski okrug.

Sadržaj tog dodatka u Reviji spada u oblast geografske nauke i nastavne građe iz zavičajne nastave poznavanja prirode i društva i nastave geografije u osnovnoj školi još od prvog razreda, kada učenici počinju da proučavaju svoj zavičaj, počev od svoga mesta i okoline, da bi ga u osmom razredu izučavali kao posebnu geografsku tematsku celinu pod nslovom: Geografija kraja u kome je škola. Pošto nema neophodnog priručnika iz Zavičajne geografije, sadržaje o vodama i one druge koji su nastavnim programom predviđeni, prosvetni radnici interpretiraju učenicima na osnovu prikupljene literature, terenskim i drugim istraživanjima, što sve zavisi od interesovanja i zalaganja nastavnika. Stoga je obim i kvalitet znanja učenika iz ove tematske celine u nastavi geografije neujednačen i uglavnom nedovoljan. Širi krug čitalaca, pak, kojima su ovi sadržaji prvenstveno i namenjeni, imaju veliku mogućnost da se detaljnije upoznaju sa svim hidrografskim objektima kao prirodnim pojavama i procesima, njihovim terirtorijalnim razmeštajem, prilagođavanjem čovekovim potrebama i osnovnim karakteristikama koje bliže određuju njihovo postojanje i upotrebnu vrednost na ovom prostoru.
Zdravko Ranković je uspeo da na jednom mestu predstavi hidrografiju Valjevskog kraja, obuhvatajući i one najmanje hidronime koliko mu je to bilo moguće jer su i oni sa svoje strane značajni za lokalno stanovništvo. Time je pokazao veliku upornost, istrajnost i doslednost u istraživanju i konačnom oblikovanju ovih sadržaja.
Autor je primenio taksativnu metodologiju sa elementima deskripcije, navodeći hidronime po azbučnom redu. Njihov teritorijalni raspored, grafički predstavljen na preglednoj i dobro čitljivoj tematskoj geografskoj karti, bio bi uistinu pun doprinos geografskom upoznavanju i daljem proučavanju hidrografije Valjevskog kraja, geografski i praktično vrlo značajne tematske celine o ovom prostoru.

Istina, i do sad se nekoliko autora bavilo predstavljanjem hidrografije valjevskog kraja. Anđelko Kuzmanović i Savić Rabrenović, prosvetni inspektori, su to činili u svojim priručnicima iz zavičajne nastave pod nazivom „Naš kraj”, zatim Živorad Jevtić u listu „Napred” („Geografija Valjevskog kraja”, objavljeno u 12 nastavaka, od 18. februara do 6. maja 1983. godine) i u Kalendaru „Kolubara” za 2002. godinu (članak „Kolubarski okrug”). Ovako iscrpno kao Zdravko Ranković u oktobarskoj Reviji ipak nije rađeno.

Želim na kraju da istaknem i korektno navedenu literaturu koju je Zdravko Ranković koristio. Izvesne manje dopune, ukoliko bi ih učinio, ne bi bile na odmet. U prilici sam i da autoru skrenem pažnju i na one hidronime do kojih sam svojim istraživanjem došao i da ponešto dopunim od već opisanog: