ovo vreme

Postizborna ćeranija „u ime naroda”

Branko Vićentijević

Lokalni izbori u Srbiji prvi put su, 19. septembra, ako ne računamo „probne balone” u onih 14 opština u kojima je to učinjeno ranije nakon privremenih mera i prinudne uprave, organizovani po novom Zakonu o lokalnoj samoupravi. Odbornici skupština opština birani su po proporcionalnom sistemu, a gradonačelnici Beograda, Novog Sada, Niša i Kragujevca, kao i predsednici opština po (dvokružnom) većinskom sistemu. Novi Zakon o lokalnoj samoupravi, koga je usvojio prošli saziv Narodne skupštine Srbije na predlog vlade pokojnog premijera Zorana Đinđića, uz težnju da se i u ovom domenu približimo evropskim iskustvima, imao je, izgleda, i nakanu da srpskom narodu obezbedi „ravnopravniji status” u onim sredinama u kojima je on manjinski – u opštinama na jugu Srbije (Preševo, Bujanovac, Medveđa) sa većinskim albanskim življem, odnosno i u onim vojvođanskim sredinama u kojima je većinski mađarski živalj.

Prve slabosti novog zakona bile su vidljive već u predizbornim aktivnostima političkih stranaka, koalicija, pokreta i grupa građana prilikom prikupljanja potpisa za kandidovanje buduđih gradonačelnika i predsednika opština. Tada su na falsifikate, na spiskovima sa potpisima za buduće čelnike srbijanskih gradova i opština, ukazivali u Novom Sadu, Beogradu, Valjevu, Čačku, Loznici, Gornjem Milanovcu... Stizala su upozorenja nadležnima, navodno su podnošene i krivične prijave protiv nekih od kandidata za gradonačelnike i predsednike opština i ključnih ljudi u njihovim izbornim štabovima. U Beogradu, Nebojša Čović je „na spisku podrške” imao i Gorana Svilanovića (GSS), što je i sam priznao pojašnjavajući pritom da baš nije znao detalje o načinu prikupljanja potpisa. Valjevski gradonačelnik dr Jovan Tomić i njegova Nova Srbija odustali su od najavljivanih tužbi, valjda posle ubedljivog vođstva u prvom krugu sa preko 8.000 glasova, i ubedljive pobede u drugom krugu sa više od 21.000 glasova. A dr Tomiću je trebalo dodatnih potpisa podrške posle spiska sa prvobitnih preko 9.000 glasova!

Pojavu falsifikovanih potpisa podrške budućim gradskim (opštinskim) čelnicima kao da niko od nadležnih državnih organa nije ozbiljno shvatao. Moguće je da će krivični postupak biti sproveden bar u Novom Sadu, gde je među spornim potpisima na listi podrške Branislavu Pomoriškom bio i potpis predsednice GIK, Sonje Brkić, inače bivše predsednice Vrhovnog suda Srbije u vreme DOS-ove vlasti. Ostali su se, rekosmo, predomislili, što nije dobro za neke nove lokalne izbore, možda već za nekoliko meseci, kada gotovo niko možda i neće prikupljati potpise ukoliko je tačna pretpostavka da pojedine stranke, čak većina njih, imaju baze podataka građana – bilo da su u pitanju stari birački spiskovi, ili, što je još gore, da su matični brojevi, koje „jedino prepoznaju” računari opštinskih izbornih komisija, stigli iz MUP-a, fondova socijalnog i penzionog osiguranja, Nacionalne službe za zapošljavanje.

Doduše, predsednik republičkog parlamenta Predrag Marković (G-17 plus) obećao je, u izjavi novinarima, prilikom letošnje (predizborne) posete Valjevu i „Tešnjarskim večerima”, da će se, odmah posle smirivanja političkih strasti nakon lokalnih izbora, raditi na donošenju novog Ustava Srbije, a potom i na setu izbornih zakona, koji bi trebalo da isprave mnoge „nelogičnosti i gluposti” u sadašnjim rešenjima. Međutim, u Srbiji na brdovitom Balkanu političkih strasti nikada ne manjka. Stvari su se, uz stalne raskole o saradnji sa Haškim tribunalom, pa zagonetne pogibije dvojice gardista 5. oktobra u kasarni u beogradskom Topčideru, minulih dana dodatno komplikovale događanjima sa privatizacijom Fabrike kisele vode „Knjaz Miloš“ u Aranđelovcu.

Uz to, nove nelogičnosti, kao posledica proporcionalnog izbornog sistema i na lokalnim izborima, pojavile su se posle verifikovanja mandata novih odbornika jer su skupštine lokalnih samouprava postale „varoške” čak i u pojedinim posve „seljačkim opštinama”. Tako je većina sela u Kolubarskom okrugu, na primer, sada ostala bez „svojih” narodnih predstavnika u skupštinama opština u Valjevu, Osečini, Mionici, Lajkovcu, eventualno Ubu. „Čisti seljaci”, iliti zemljoradnici koji žive od rada na svom posedu, ne mogu se među novim odbornicima ni na prste izbrojati, a tek poneko od (naj)većih sela ima „svog” odbornika.

Izuzetak je selo Moravci u Ljiškoj opštini, koje, opet voljom lokalnih stranačkih moćnika, ima čak pet odbornika na 500 birača, a šesti odbornik poreklom iz tog sela, Radojko Ćirović (PSS) živi u Ljigu, gde je profesor u Srednjoj tehničkoj školi. Moravčane u SO Ljig predvodi „sajber seljak Tasa” (Zoran Tanasijević), profesor geografije i narodni poslanik DSS, koji je, konačno, postao predsednik SO Ljig!

Ipak, najveće glavobolje proistekle iz novog Zakona o lokalnoj samoupravi pojavile su se na konstitutivnim sednicama skupština opština ili gradskih parlamenata. Tako je odluku o izboru čelnika u Negotinu već poništilo Ministarstvo za državnu upravu i lokalnu samoupravu Srbije, na tom putu je i izbor prvih ljudi valjevske Skupštine opštine, iz sličnih razloga „visi” konstituisanje u bezmalo stotinak opština po Srbiji.

U Zrenjaninu su bile potrebne čak četiri sesije opštinskog parlamenta da bi se došlo do toga ko će sesti u vruće fotelje lokalnih čelnika. Nove vlasti još nema ni u Požarevcu ili Novom Pazaru, a ni najveće lokalne samouprave, gradske skupštine u Beogradu, Novom Sadu i Nišu, nisu lako konstituisane. U Nišu su nekako nadgornjale demokrate, a u Novom Sadu radikali uz pomoć „odmetnutih” odbornika DSS-a. Prema tumačenjima vrsnih poznavalaca problematike državne uprave i lokalne samouprave, suštinski problem je u tome što je na startu, po našem starom lošem običaju, „izneverena ideja zakonodavca”.

Činjenica da bi skupštinsku većinu u lokalnim parlamentima eventualno činila druga politička opcija od one kojoj pripadaju gradonačelnici ili predsednici opština doživljava se kao „smak Sveta” umesto saznanja da bi se i na taj način uspostavio „fini balans vlasti” između lokalnog parlamenta i gradonačelnika (predsednika opštine). Ideja zakonodavca, tvrde naši sagovornici, izvrgnuta je u naopaka tumačenja stanja stvari u kojima Aleksa Žunjić, po scenariju kojeg se ne bi postideo ni sam Branislav Nušić, traži „sumnjivo lice”. Ili se jedino domišlja kako „drugoj (političkoj) strani” poturiti nogu ili klipove u točkove. Pritom, svi zajedno, podjednako brzo zaboravljaju na data predizborna obećanja, a postizbornu „ćeraniju” nastavljaju opet „u ime naroda”.