ex libris Vek i po Mioničke crkve Letopis za razdoblje 1856–1905. Zdravko Ranković

1852, 2. april – Episkop šabački Joanikije Nešković obratio se Popečiteljstvu (ministarstvu) prosveštenija iznoseći mu molbu Vrtiglavske crkvene opštine „da joj se dozvoli novu crkvu u selu Mionici pri sreskoj kući postrojiti”. Predočavano je, s tim u vezi, da je stara Vrtiglavska crkva „sasvim padežu izložena” i da ova nurija „namerava novu crkvu svoju prirezom isplatiti”. Odgovarajuće odobrenje za tu gradnju je ubrzo i doneseno, još tog proleća.

1855, 3. mart – Novo obraćanje šabačkog vladike (ovoga puta Mihaila Jovanovića) Ministarstvu prosvete, ali sad sa molbom za odobrenje da ceo Kolubarski srez gradi Mioničku crkvu jer je „opštestvo crkve mioničke” malo, a takvo je i paunsko, pa iako „imaju odavno dozvolenije zidati sebi nove crkve”, ona nisu bila u stanju „započeti odma zidanje”. Ostvarenje ove namere ometala je i tadašnja uredba kojom je zabrinjavana gradnja crkvi ukoliko nije obezbeđen sav potreban novac. Udovoljeno je uskoro i toj molbi, ali ne i istovremenoj želji da se pored crkvenog tornja i „nad pevnicama dva kubeta podignu”.

1855, 26. maj – Majstori zidari Todor Teodorović iz Šapca i Nikola Cvetković zaključili u Valjevu međusobni ugovor o zajedničkoj gradnji Mioničke crkve koji je onda potvrđen i pred Okružnim sudom u Valjevu. Tom sporazumu o ortakluku prethodio je ugovor vodećeg majstora Teodorovića sa nurijašima buduće crkve. Majstor Nikola se ugovorom obavezao da odmah obezbedi majstore izvođače „što jevtinije može”. – Teodorovića su za taj posao preporučili njegovi uspešno izvedeni radovi na hramovima u Bogovađi (1843-44), Vrelu (1847), Valjevu (1849), Brankovini (1852-53)… On je, uz to, ponudio najnižu cenu, a takođe i da o svom trošku preveze građevinski materijal iz Višnjice kod Beograda, Paleža (Obrenovac) i drugih mesta. Cvetković je, za razliku od Teodorovića, bio nepismen i to je jedino što se sada o njemu zna.

1856, 9. oktobar – Svetozar Nenadović, načelnik Sreza kolubarskog sa sedištem u Mionici, položio nuriji mioničkoj okončan „Račun građevine crkve Mioničke”. Ta gradnja je koštala 3.658 dukata cesarskih i 179 groša čaršijskih. Neutrošena sredstva: 65 dukata i 54 groša. Novac je obezbeđivan prirezom od nurija crkvi: mioničke, cvetanovačke, slavkovačke i ribničke, takođe i iz kasa crkve vrtiglavske i opštine mioničke. Od pojedinaca Mijailo Lalović je dao 18 dukata, valjevski sudija Milivoje Tomić jedan dukat i Kuzman Obradović 28 groša. Najveći deo tog novca isplaćen je majstoru Todoru Teodoroviću. Uz njega na tom spisku nalazili su se: neki Toma (isporučilac cigle), braća Milićevići iz Šapca, neki neimenovani arhimandrit (takođe za ciglu) i Vasilije Molerović. U ime nurijaša račun su primili kmetovi: Dimitrije Knežević iz Sankovića, Stevan Novaković iz Tabanovića, Mirko Nikolić iz Maljevića, Petar Živković iz Komanica i Pantelija Mijailović iz Radobića. – Mionička crkva je građena prema onovremenim uzorima iz Srema. Ne zna se, nažalost, ko je tvorac tog plana. U dekorativnom frizu sa istočne strane njen glavni graditelj ovekovečio se natpisom: „M: Todor Teodorov.”

1856 – Prilikom osveštavanja Mioničku crkvu je platnom opasala „jedna žena koja nije imala dece” i to „od glavnih crkvenih vrata pa unaokolo po crkvenom zidu”.

1856 – Kneginja Persida Karađorđević darovala Mioničkoj crkvi skupoceni krst na prestolu i darohranilnicu „od pahvonda”. Veliko zvono darovao je trgovac Mijailo Lalović iz Sankovića.

1857 – Dotadašnji vrtiglavski sveštenici Toma Lukić i Matija Obućina (pominje se ponegde i sa prezimenima Pavlović ili Popović) prešli u novopodignutu Mioničku crkvu, pošto je ubrzo po njenom završetku hram u Vrtiglavu zatvoren. Doduše, Lukić i Obućina su tom novom svojstvu, kao mionički parosi, prvi put pominju tek u Kalendaru sa šematizmom Kneževine Srbije za 1859. godinu. Lukić je rodom iz Gornjeg Mušića (umro oko 1865), a Obućina iz Bačevaca (umro 1860, sahranjen na vrtiglavskom groblju).

1860, 11. septembar – Za novog sveštenika Mioničke crkve rukopoložen Milan B. Bogatić (Vračević, 1832 – oko 1872). Do tada je učiteljevao u Petnici.

1861, 23. mart – Valjevski okružni namesnik Janko Jovanović sastavio „Glavni spisak utvari sviju crkvi u Okružju valjevskom za 1860. godinu”. Prema tom važnom dokumentu, Mionička crkva je onda imala četiri zvona: jedno od 11, jedno od 7 i po, jedno od tri i po i jedno od jedne cente; više od svake druge među preostalih 30 crkvi u ovom krugu. Mionička crkvena zvona su, uz to, bila i najveća.

1863 – Mionički paroh Milan Bogatić pretplatio sina na knjigu kneza Mihaila „Miloš Obrenović ili pogled na istoriju Srbije od 1813. do 1839. godine”.

1864 – Za novog mioničkog sveštenika došao, premeštajem iz Ribnice, Radojica V. Popović (Divci, 1838 – Mionica, 25. februar 1905). I on je, pre nego što se zapopio, službovao kao učitelj.

1875, 5. oktobar – Među mnogobrojnim Mioničanima koji su knezu Milanu Obrenoviću čestitali stupanje u brak „sa svetlom” kneginjom Natalijom, nalazio se i sveštenik Radojica Popović.

1877, 15. februar – Sveštenik Radojica Popović izdao „krštenicu” Dimitriju Miti Rakiću, rođenom u Mionici 15. oktobra 1846. godine. To krštenje je upisano u matične knjige Vrtiglavske crkve koje su posle njene privremene zapustelosti prenesene u Mionicu. Mita Rakić je bio književnik, prevodilac i političar, otac pesnika Milana Rakića.

1884, novembar – Arhijerejski sabor odlučivao, na predlog šabačkog vladike Samuila, o „regulaciji parohija u Srezu kolubarskom”. Rešeno je da od tada Mioničku parohiju sčinjavaju sela: Mionica (66 domova), Sanković (44), Radobić (35), Tolić (47), Vrtiglav (43), Maljević (23) i Komanice (58). Tabanović je sa svojih 40 domova odvojen od Mioničke i pripojen Rabrovičkoj parohiji, a Tolić oduzet od Ribničke i priključen Mioničkoj parohiji.

1891, 20. mart – Za starešinu novoosnovanog Kolubarskog namesništva u sastavu Valjevskog protoprezviterata Beogradske arhiepiskopije postavljen Ilija Popović, sveštenik iz Cvetanovaca, član Radikalne stranke od njenog osnivanja. Kod mitropolita Mihaila je zbog toga protestvovalo svih sedam ostalih sveštenika u Kolubarskom srezu koji su po političkoj pripadnosti bili liberali ili naprednjaci. Već 7. jula 1891. godine Ilija Popović je razrešen, a za vršioca dužnosti arhijerejskog namesnika postavljen Radojica Popović, mionički paroh. Tek krajem devedesetih godina pop Radojica je naimenovan za stalnog namesnika u Kolubari.

1891 – Sveštenik Radojica Popović pretplatio mioničkog osnovca Dragoljuba Kremanca na knjigu V. O. Horna „Džordž Stivenson, iznalazač železnice i lokomotive”.

1891, 7. jun – Radikalske „Valjevske novine” uputile javno pitanje Odboru crkve mioničke: „Dokle će gledati popovske konje da se o crkvu mioničku češu pod imenom popaše. Ovo nigde nije bilo”. U potpisu: „Jedan Mioničanin”.

1895 – Objavljena u Beogradu knjiga „Pravoslavna srpska crkva u Kraljevini Srbiji” prema kojoj su i ondašnju Mioničku parohiju sačinjavala sela: Mionica, Radobić, Sanković, Vrtiglav, Maljević, Komanice i Tolić. Ukupno 393 doma sa 2.884 duše.

1898, jul – Narodna skupština Kraljevine Srbije odlučila da obnovi Šabačku eparhiju „koja je na štetu crkve a u interesu štednje ukinuta decembra 1886. god.” i pridodata Beogradskoj arhiepiskopiji. Na taj način je i vrhovna uprava nad svim crkvama u Valjevskom okrugu vraćena iz Beograda u Šabac.

1899, proleće – Mionicu i Mioničku crkvu posetila dva kralja, Aleksandar i Milan Obrenović. „Na jednom visoravnu, u položaju kakav se retko nalazi, pred lepom crkvom mioničkom dočekao je njihova veličanstva silan narod, u lepoj i bogatoj nošnji kolubarskoj” – izvestile su prestoničke novine. Zabeleženo je u novinama i to da su „njihova veličanstva svratila u crkvu”.

1903, 13. januar – U Drugoj mioničkoj parohiji počeo da popuje Ljubomir Ljuba M. Popović (Divci, 12. mart 1875 – Mionica, 3. novembar 1953). Do tada je učiteljevao u Pambukovici.

1904, 1. jul – Pop Radojica Popović sastavio „Spisak poginulih boraca za oslobođenje i nezavisnost Srbije u prošlom veku” u koji je uneo imena 25 ratnika sa područja svoje parohije.

1905, 20. mart – Pop Ilija Popović (Vrtiglav, 31. januar 1854 – Mionica, 1. jun 1925), unuk starog vrtiglavskog sveštenika Mihaila Popovića, prešao iz Cvetanovaca u Mionicu, preuzeo Prvu mioničku parohiju i, istovremeno, bio postavljen za arhijerejskog namesnika.

1905, 14. avgust – Osnovana Mionička zemljoradnička zadruga. Među njenim prvim članovima nalazio se i sveštenik Ljubomir M. Popović.

1905, 22/23. avgust – Umro („nakon dužeg bolovanja”) dugogodišnji mionički sveštenik Radojica V. Popović. „Pokojnik je bio primeran sveštenik i razložan starešina, vredan i ugledan domaćin i uzor otac u porodici” – pisala je „Srpska zastava”. Nekoliko njegovih bliskih srodnika bili su u to vreme sveštenici: sinovci Ljubomir i Lazar u Mionici i Slavkovici, a sestrić Milivoje Vićentijević u Paunama.

1905, jesen – Sveštenik Ljuba Popović izabran u mioničku Opštinsku upravu Napredne stranke.

Mionica je u razdoblju 1856-1905. izrasla u razvijeno i privlačno administrativno, ekonomsko i društveno središte Valjevske Kolubare. U blizini crkve i prvobitnog sreskog zdanja otvorena je osnovna škola (1864), a postepeno se u njoj uvećavao broj zanatskih i trgovinskih radnji. Snažan podsticaj razvoju Mionice predstavljalo je njeno proglašenje za varošicu, 1. januara 1895. godine. Ustanovljena je u to doba pošta, određen stalni sreski lekar, zasnovan voćni rasadnik, otvorene knjižara i apoteka, održavani panađuri…