Vek i po mioničke crkve

Ove godine navršava se vek i po od kako je u Mionici sagrađena crkva, posvećena Vaznesenju Gospodnjem. Podstaknuti tom značajnom godišnjicom priredili smo letopis Mioničke crkve koji ćemo objavljivati u tri nastavka, za svakih 50 godina po jedan odeljak.

Letopis je rađen na osnovu postojećih knjiga i drugih publikacija u kojima su izneseni i podaci o mioničkom hramu, zatim na osnovu novinskih članaka, vesti i oglasa, a takođe i uz korišćenje do sada nepublikovane arhivske građe.

1906, mart – Rukovodstvo Kolubarskog pododbora Svešteničkog udruženja sačinjavali: Ilija Popović iz Mionice (predsednik), Svetozar Filipović iz Cvetanovaca, Marko Dimitrijević iz Markove Crkve, Milan Banković iz Ribnice (članovi) i Ljubomir M. Popović iz Mionice (sekretar i blagajnik).

1906, 18. maj – Arhijerejski sabor odlikovao Iliju Popovića, namesnika iz Mionice, protojerejskom kamilavkom.

1906, 1. septembar – U valjevskim službenim novinama „Okružna samouprava” objavljen oglas: „Na dan 2. septembra t. g. uprava Crkve mioničke, u crkvenoj porti, u 10 sah. pre podne držaće javnu usmenu licitaciju za davanje pod zakup placeva crkvenih radi držanja šatri na istima o saboru crkvenom Maloj Gospojini”.

1908, 20. februar – Sveštenik Ilija Popović, namesnik Sreza kolubarskog, izabran za predsednika Privremene uprave novoosnovanog Društva za uređenje i ulepšavanje Mionice i okoline. Mioničani su onda usvojili i pravila toga svog društva.

1908 – Mionički sveštenik Ilija Popović pretplatio se na knjige 16. kola Srpske književne zadruge: „Pesme” Vojislava Ilića, „Pisma iz Italije” Lj. P. Nenadovića, „Zona Zamfirova” St. Sremca i dr. Tako je postao njen zadrugar sa statusom ulagača. On se i docnije pretplaćivao na ta izdanja.

1914, jesen – U toku Kolubarske bitke toranj Mioničke crkve služio izvesno vreme kao osmatračnica generala Živojina R. Mišića, novopostavljenog komandanta Prve armije Srpske vojske.

1914 – Uništene matične knjige rođenih (izuzev za razdoblje 1884-1899), venčanih i umrlih koje su vođene u Mioničkoj crkvi. Ne zna se danas ko je to, kad i na koji način učinio.

1916, jun – U prvoj mioničkoj parohiji (Mionica, Sanković, Radobić, Vrtiglav, Maljević i Komanice) nalazio se 3.138 „duša” (odsutnih 465); u drugoj (Ključ, Tolić, Tabanović, Dučić, Klašnić i Donji Mušić) bile su 3.064 „duše” (odsutnih 456). Mionička crkva nije tada imala ikonostas, niti je njena porta bila ograđena; imala je sve potrebne utvari.

1916, 5. avgust – Inventarom crkvenih nepokretnosti u Valjevskom okrugu utvrđeno da Mionička crkva, pored hrama, poseduje još i portu koja se prostirala na 70 ari.

1916, 16. septembar – Protojereja Iliju Popovića okupaciona vlast internirala u Hajnriksgrin (Češka). Uzaludna su bila sva nastojanja da on pre kraja rata bude vraćen kući. Glavna krivica – pripadnost rukovodstvu Radikalne stranke u Kolubarskom srezu.

1916, jesen – Za novog namesnika Sreza kolubarskog imenovan Todor Protić iz Vračevića.

1916 – Okupaciona austrougarska vlast skinula sva četiri zvona sa Mioničke crkve i pretopila ih za sopstvene ratne potrebe. Do kraja maja 1917. godine rekvirirano je u Kolubarskom srezu 17 crkvenih zvona, ukupno teških 3.391 kilogram.

1916-1918 – Tutori Mioničke crkve bili: Nestor Popović iz Komanica i Zdravko Trifunović iz Ključa.
1923, jul – Mionički apotekar Đoka Nikolić i njegova supruga Stefanija poklonili crkvi zvono, izliveno u beogradskoj livnici Gođevac.

1924, novembar – Šabački „Glas crkve” objavio da je protojerej Ilija Popović podneo, „usled starosti”, molbu za razrešenje od namesničke dužnosti. Uvažavajući tu njegovu želju episkop Mihail je istovremeno odredio Ljubu Popovića da privremeno vrši namesničku dužnost.

1924 – Prvu mioničku parohiju (paroh Ilija Popović) činili: Vrtiglav, Mionica, Maljević, Radobić, Komanice i Sanković. Druga parohija (paroh Ljuba Popović): Gornji Mušić, Dučić, Klašnić, Ključ, Tabanović i Tolić.

1925, 31. maj – Umro mionički sveštenik Ilija Popović. Sahrana je bila „impozantna manifestacija poštovaoca njegovih”, izvestile su novine. Za sobom je ostavio udovu, dva sina i dve kćeri. U „Vesniku”, nedeljnom crkveno-političkom listu, od njega se nekrologom oprostio sveštenik Milan Tripković, 20. juna 1925.

1926, 20. jun – Odlukom Svetog arhijerejskog sinoda sela Vrtiglav, Maljević, Gornji Mušić, Dučić i Tabanović odvojena od Mioničke crkve i ponovo obrazovala Vrtiglavsku parohiju pri tamošnjem obnovljenom hramu. Mioničku parohiju od tada sačinjavaju: Mionica (varošica i selo sa 222 doma), Ključ (104), Radobić (58), Tolić (76), Klašnić (22), Sanković (60) i Komanice (87).

1927, proleće – Rešenjem arhijerejske vlasti za stalnog namesnika u Kolubarskom srezu postavljen mionički paroh Ljuba Popović.

1928, 27. januar – Mionički paroh Ljubomir Ljuba Popović odlikovan pravom nošenja kamilavke.

1932, 20. maj – Arhijerejski sinod SPS odobrio novu regulaciju parohija u Kolubarskom namesništvu kojom od tada u Mioničkoj crkvenoj opštini postoje dve parohije. Prvoj (mioničkoj) parohiji pripadaju: Mionica (selo i varošica), Komanice, Radobić i Rakari, a Drugu (ključansku) parohiju sačinjavaju: Ključ, Tolić, Sanković, Đurđevac i Klašnić. Prema toj regulaciji, u Kolubarskom namesništvu je postojalo deset crkvenih opština sa 14 parohija (četiri parohije su tada ustanovljene).

1932, 11. jul – Pop Ljuba Popović premešten iz Mionice u Banjane (Tamnava) ali se ubrzo vratio među Mioničane.

1932, 27. decembar – Episkop šabački Mihail postavio Viktora Lamzaka, dotadašnjeg sveštenika u Slavkovici, za privremenog paroha nove Ključanske parohije, a 13. marta 1933. imenovao ga je za stalnog paroha. Lamzak je 25. februara 1935. godine premešten iz Mionice („po potrebi službe”) za paroha stubleničko-paljuvskog u Tamnavskom namesništvu. Tamo je i umro, 11. avgusta 1936. Po nacionalnosti je bio Rus, rođen u Odesi, 11. marta 1880. U Rusiji je završio Duhovnu akademiju i Filozofski fakultet i tamo bio profesor bogoslovije.

1933, jesen – Objavljen Kalendar „Crkva” za 1934. godinu sa osnovnim podacima o svim eparhijama Srpske pravoslavne crkve i o svim arhijerejskim namesništvima. Kolubarskim namesništvom rukovodio je protojerej Ljuba Popović iz Mionice. U ovom namesništvu bilo je osam crkvi sa 11 crkvenih opština, odnosno sa 10 popunjenih i dve upražnjene parohije.

1933 – O običaju opasivanja crkvi u Valjevskom kraju pisala u „Glasniku” Etnografskog muzeja (knjiga osma, strana 92) Ikonija L. Popović, studentkinja filozofije iz Mionice, ćerka sveštenika Lazara Popovića. Tu je zapisano da je novoizgrađenu Mioničku crkvu 1856. godine „opasala jedna žena, koja nije imala dece” i to „od glavnih crkvenih vrata pa unaokolo po crkvenom zidu”.

1935, 25. februar – Novi sveštenik Ključanske parohije (doduše: privremeni) postao je, po svojoj molbi, Branislav R. Šabić (Peć, 1904 – Vukona u Tamnavi, 1964), do tada kapelan kod svoga oca Radomira, paroha vukonskog. Već 13. juna 1935. postavljen je za paroha u Pustinji ali je početkom jeseni vraćen u Vukonu. Šabić se školovao u Vukoni, Šapcu i Sremskim Karlovcima.

1935, 12. jun – Za sveštenika u Drugoj (ključanskoj) parohiji došao Milan Tripković (Barajevo, 17. septembar 1875 – Mionica, 12. jul 1938), dugogodišnji krčmarski paroh koji je ujesen 1933. bio postavljen za paroha u Vračeviću. Ubrzo je unapređen u čin protojereja i imenovan za arhijerejskog namesnika.

1938, 12. jul – Umro u Mionici prota Milan Tripković. Najduže je službovao u Krčmaru. Njegovi članci, tematski raznovrsni, objavljivani su u Vesniku, Glasu crkve, Crkvenom glasniku, Glasu Valjeva, Glasu Tamnave i drugim novinama.

1938, 17. jul – Uz veliku narodnu svečanost osvećeno novo zvono Mioničke crkve. Kupljeno je dobrovoljnim prilozima građana Mionice i okolnih sela, rešenih da u svom hranu ponovo imaju moćno zvono. Teško je 721 kilogram, plaćeno je 17.000 dinara, a izliveno je u Jagodini (livnica Živka Burića). Crkva je bez zvona ostala u Prvom svetskom ratu.

1938, 19. avgust – Nova velika svečanost u Mioničkoj crkvi, ovoga puta u čast episkopa šabačkog dr Simeona koji je došao u prvu zvaničnu posetu Mionici. Mioničani su ga dočekali u Donjoj Toplici i odatle dopratili do svoga hrama gde se iskupila masa sveta. Pre svečane liturgije osvećena je obnovljena crkva. Potom je u čin protojereja proizveden Ljuba Popović, a tadašnji kolubarski namesnik Bogosav Petrić iz Markove Crkve, odlikovan protskom kamilavkom. U podne, na svečanom ručku u čast episkopa, bilo je preko 60 zvanica. Novine su objavile i to da je preosvećeni „učinio posetu viđenijim građanima varošice Mionice”.

1938, 1. oktobar – Episkop dr Simeon premestio jereja Bogosava Petrića iz Markove Crkve za privremenog paroha ključanskog.

1938 – Dr Ljubivoje Mihailović, sreski lekar, nalazio se na dužnosti predsednika mioničkog Crkvenog odbora. Sekretar je bio Miloš Gajić, učitelj.

1940, 5. februar – Održan u Mionici sastanak svešteničkog bratstva Kolubarskog arhijerejskog namesništva. Namesnik Bogosav Petrić govorio je o teškim prilikama u svetu i kod nas, a ribnički paroh Radosav St. Mitić o masonstvu. Milorad Milošević, sveštenik iz Pauna, određen je da pripremi besedu za proslavu Nedelje pravoslavlja.

1941 – Sklonili se u Mionicu i prihvatili se svešteničke službe Milan Borojević iz Prijedora i Milan Petrović iz Gaboša kod Osijeka. Borojević je u Prijedoru rođen 1883. a umro 1970. godine.

1941, rana jesen – Sahranjen u crkvenoj porti poručnik Kraljeve garde Stanoje Letica. On je poginuo kao četnik u borbi sa Nemcima na putu Mionica – Divci.

1946, 29. novembar – Umro u Mionici prota Milan Banković, dugogodišnji ribnički sveštenik. U Ribnici je i sahranjen.

1952, 11. jul – Šabačko-valjevski episkop dr Simeon premestio paroha Druge mioničke parohije Bogosava Petrića u Dren (Obrenovačko arhijerejsko namesništvo). Istovremeno je za privremenog paroha Prve mioničke parohije uz obavezu da opslužuje i Drugu mioničku parohiju (izuzimajući Komanice) premestio iz Slavkovice, „po molbi”, jereja Žarka Tomovića. Ljuba Popović je u to vreme penzionisan. Ti razmeštaji su iznuđeni razmiricama između dva mionička sveštenika, Popovića i Petrića.

1953, 1. novembar – Žarko Tomović postavljen za vršioca dužnosti kolubarskog arhijerejskog namesnika. Rođen je u Koštunićima 1912. godine, bogosloviju završio u Sarajevu.

1953, 3. novembar – Umro Ljuba M. Popović, dugogodišnji mionički sveštenik.

1953 – Počela gradnja novog ikonostasa. Za taj posao angažovan je Bogoljub Belić (Obrenovac, 1885 – 1962), tada vodeći umetnički drvorezbar u Srbiji.

******
U razdoblju 1906-1955. Mionica je doživela dva svetska rata, a u prvim godinama tih krupnih potresa poneka dramatična zbivanja dešavala su se i u njenom bliskom okruženju. Onovremena stradanja naroda i narodnih dobara nisu mimoilazila ni Mioničku crkvu.

******
Mionica (varošica i selo) ušla je u 1906. godinu sa 1.031 stanovnikom, a tadašnja Mionička opština imala ih je 3.996 (muških 1.119, ženskih 1.877). Popis iz 1953. pokazao je da je u 209 mioničkih varoških domaćinstava živelo 656 stanovnika.

Na početku toga polustoleća podignuto je naspram crkve monumentalno sresko zdanje. Do dana današnjeg nije ga nadmašila ni jedna potonja građevina. A pri kraju ovoga razdoblja Mionica je (za svagda, po svoj prilici) ostala bez statusa sreskog sedišta. Doduše, nekoliko godina docnije zasnovana je prostrana Mionička opština čije su se granice približile nekadašnjim sreskim međama.