• Kupovina/Pretplata
• Kontakt
• Marketing

• Home
• Revija Kolubara
• Knjige IP Kolubara
• Akcije
• O nama

| April 2009

Fotografi valjevskog kraja

Zdravko Ranković

Biografijama Kuzmana Trivanovića, Leopolda Hajla i I. Hašike, objavljenim u lanjskoj avgustovskoj i septembarskoj svesci Revije „Kolubara”, počeli smo da publikujemo priloge za biografski leksikon fotografa Valjevskog kraja. Nastavili smo takav posao, držeći se azbučnog reda. Rešeni smo da u dogledno vreme na sličan način predstavimo i ostale fotografske pregaoce. One čiji su životni i radni vek već okončani. Znatnu pomoć u takvom radu pružaju nam: Miroslav Aleksandrić, kolekcionar starih fotografija iz Mladenovca; Goran Malić, fotografski umetnik i istoričar iz Beograda; Aleksa Milivojević, matičar u valjevskoj Gradskoj upravi; Dragan Feldić, arhitekta iz Požarevca. Naše čitaoce molimo da nam u tome i oni pomognu ukazujući na eventualne omaške, ali i prilažući dopune za već štampane fotografske životopise.

Dušan Katić
Valjevski fotograf amater, pripadnik prve generacije članova Foto kluba Valjevo. Fotografije su mu 1960. godine objavljivane u redovnoj rubrici „Iz albuma fotoamatera” koju je onda imao list „Napred”. Učestvovao je sa dva rada na Prvoj (12-28. decembar 1962) a takođe i na Drugoj međuklupskoj izložbi fotografija u Valjevu (3-10. oktobar 1964).
 
Branko Kesler
(Sotin, kod Vukovara, 19. avgust 1907 – Slovenija, 31. avgust 1965)
Fotograf amater. Svoje snimke je najčešće razvijao kod Dragoslava Markovića. Bio je stomatolog po zanimanju i najpre radio u Beogradu. U Valjevu je sopstvenu stomatološku ordinaciju otvorio početkom 1933. godine u Ulici Karađorđevoj 70, pa se docnije preselio u Vuka Karadžića 10. Posle Drugog svetskog rata postao je univerzitetski profesor i nalazio se na dužnostima prodekana i dekana Stomatološkog fakulteta u Beogradu.

Sačuvao je poznatu fotografiju vešanja Stevana Filipovića u Valjevu, 22. maja  1942. godine, i posle rata predao je listu „Politika” gde je i objavljena već početkom novembra 1944.
 
Vladimir Lale Komarčević
(Gradac, 2. novembar 1906 – Zelengora, maj 1945)
Među pripadnicima Ravnogorskog pokreta u Valjevskom kraju, u kome je imao visoku komandnu dužnost, Komarčević je ispoljavao najizrazitiju privrženost fotografiji. O toj posvećenosti svedoči i jedna fotografija, nastala negde u Tamnavi u novembru 1943. godine; Komarčević je na njoj sa fotoaparatom.
Poznavaoci istorijata Ravnogorskog pokreta na valjevskim prostorima uvereni su da od Lala Komarčevića potiče većina fotografskih snimaka na kojima su predstavljeni valjevski ravnogorci.

Osnovno i gimnazijsko obrazovanje stekao je u Valjevu, Višu školu Vojne akademije završio u Beogradu. Kao oficir službovao je u Zaječaru, Valjevu i drugim garnizonima. Na početku Drugog svetskog rata imao je čin kapetana II klase. U aprilu 1941. godine izbegao je zarobljavanje i u leto 1941. pridružio se četničkom pokretu Koste Milovanovića Pećanca, docnije u jedinicama pod komandom Dragoljuba Mihailovića.
 
Vasilije Koroljev
(Rusija, 22. jun 1894 – ? )
U Valjevu je počeo da radi 28. novembra 1924. godine. Držao je atelje „Foto Rus” u Ulici Vuka Karadžića (dvorišni deo zgrade na mestu sadašnje Pošte). Nazivom „Foto Rus” u suvom žigu obeležavane su fotografije njegove izrade.

Otvaranju ateljea prethodilo je njegovo pismeno obraćanje Zanatlijskom esnafu u Valjevu za izdavanje „uverenja o tome da fotografija ne spada u esnaf i da za fotografa nije obavezno majstorsko pismo”. Ubrzo je dobio željeni odgovor.

Koroljev se 30. novembra 1930. godine u „Glasu Valjeva” zahvaljivao svima „koji su se prilikom požara u susednoj stolarskoj radionici zauzeli da spasu i očuvaju njegove mnogobrojne električne i fotografske aparate i druge stvari od vrednosti”.  

Atelje Vasilija Koroljeva „Foto Rus” potpisan je na jednoj razglednici („Pozdrav iz Valjeva”), izdanje knjižare Miloja Žilovića iz 1938. godine, koju čini šest minijaturnih fotografija. Naišli smo i na dve razglednice čiji je Koroljev izdavač: „Valjevo – pogled sa šetališta” i „Glavna staza na Obnici”, obe su iz 1930. godine.

Onima koji su kod Vasilija Koroljeva izučili fotografski zanat pripadali su Borko Aleksić i Dragoslav Marković. Kad je Koroljev otišao iz Valjeva, Marković je preuzeo njegov atelje ne menjajući mu naziv. 
Oženio se u Valjevu, 13. oktobra 1929. godine, sa Valjevkom Koviljkom Perić.

Koroljev se odselio u Kragujevac, gde mu je i brat živeo, na samom početku 1936. godine. Tamošnja njegova radnja nalazila se u leto 1939. godine u Ulici kralja Aleksandra 9. U listu „Odjek Šumadije” od 15. jula 1939. sugrađanima se obraćao oglasom: „Vaše najlepše uspomene ostaće u slikama koje će vam najlepše uraditi V. Koroljev, Kralja Aleksandra br. 9”. Koroljev je u Kragujevcu bio izvesno vreme nastanjen i posle Drugog svetskog rata.

Trebalo je, inače, da on u Valjevu, 26. januara 1937. godine polaže majstorski fotografski ispit. Bila je radi toga obrazovana i odgovarajuća komisija ali se pred njom u određeni dan Vasilije Koroljev nije pojavio.

Roditelji su mu se zvali: Gligorije (trgovac) i Tatjana. 
 
Milorad Kostić
Zanat je učio kod Kuzmana Trivanovića od maja 1928. godine. Pokušavao je, u leto 1930, da o državnom trošku izdejstvuje dvogodišnje „usavršavanje u fotografskom zanatu” u Nemačkoj. U tome nije imao uspeha jer je ocenjeno da je „fotografski zanat u našoj zemlji dovoljno razvijen i ne postoji stvarna potreba pošiljanja u inostranstvo radi usavršavanja”.  
 
Dimitrije Krstović
(Vraca, u Bugarskoj, 1857 – Valjevo, 9. jun 1895)
Sin je Krste i Marije Hadživasiljević; iz očevog imena izveo je svoje prezime.

Iz Beograda, gde je od oko 1880. imao sopstveni fotografski atelje (Topličin venac 22 i kod Saborne crkve), preselio se u Valjevo 1887. godine. Razlog – ženidba sa Valjevkom Ljubicom Mihailović, ćerkom kasapina Jovana Mihailovića. Dimitriju je to bio drugi brak, Ljubici prvi.

Krstović je snimio u Beogradu 1882. godine otkrivanje spomenika knezu Mihailu Obrenoviću. A u Valjevu, na Pećini, fotografisao je, 3. februara 1893, učesnike zbora Radikalne stranke. Jedan Krstovićev portret nepoznatog muškarca, nastao u Valjevu, nalazi se u etnografskoj zbirci valjevskog Muzeja. Priličan broj njegovih fotografija imaju u svojim zbirkama beogradski muzeji, takođe i pojedini kolekcionari. „Radovi su mu – prema oceni Gorana Malića – kvalitetni, hemijski valjano tretirani i očuvani”.

U valjevske matične knjige umrlih upisano je da je Krstovićevu smrt prouzrokovao čir u stomaku.
 
Đorđe Kunovac
Valjevski fotoamater, pripadnik prve generacije članova Foto kluba Valjevo. Izabran je 12. marta 1960. za novog predsednika Kluba umesto Dragana Majerovića. Učestvovao je u decembru 1962. godine na Prvoj međuklupskoj izložbi fotografija u Valjevu (zastupljen sa tri rada, dobio pohvalu za „Žetvu”); takođe i na drugoj takvoj izložbi, priređenoj u jesen 1964.
 
Milan L. Lazarević
Snimio je u Valjevu 1885. godine portret Laze K. Lazarevića, lekara i poznatog književnika. Moguće je, s obzirom na istovetnost prezimena, da su bili u kakvom srodstvu.

M. L. Lazarević je u to doba živeo u Valjevu i na Ubu. Među malobrojnima u unutrašnjosti Srbije imao je počasno zvanje „kraljevski dvorski fotograf” ali je nepoznato po kom osnovu ga je dobio. Svakako ne vrednošću svojih fotografskih radova jer su oni, smatra Goran Malić, „u poređenju sa radovima drugih srpskih fotografa, zastrašujuće neinventivni”.

Jedna Lazarevićeva fotografija (mladenci na dan venčanja) nalazi se u etnografskoj zbirci Narodnog muzeja u Valjevu. A u Etnografskom muzeju u Beogradu je njegova fotografija „Seljak iz okoline Valjeva”.

LITERATURA – G. Malić, Dvorski fotografi u Srba u 19. veku, Novine Beogradskog čitališta, br. 14, jun 1994, 10-11.
 
Lazar Lecter
Rodom iz Temišvara. U Srbiju se (sa ženom Anom, sinovima Gustafom, Moricom, Manom i Jozefom i ćerkama Gizelom i Ilkom) preselio u leto 1879. Bio je tada star 48 godina. Stalni fotografski atelje u Beogradu otvorio 1880. godine, potom i atelje u Nišu. Knez Milan Obrenović ga je ubrzo naimenovao za svog dvorskog fotografa. Rešenjem ministra unutrašnjih dela Milutina Garašanina primljen je 19. februara 1881. „pod zaštitu srpskih zakona”.

Dolazio je u Valjevo „radi slikanja” o Uskrsu 1892. godine smestivši se u gostionici „Kasina”. Uz poziv valjevskom građanstvu „da ga posetom udostoji” on je oglasom u „Valjevskim novinama” (objavljen u samo vrhu naslovne strane), obećavao da „slika sa najnovijim aparatom i po najnovijem načinu”. Posle dvadesetak dana doneo je „izrađene slike” i tokom tog jednodnevnog boravka među Valjevcima ponovo je fotografisao zainteresovane. Prema tadašnjoj proceni uredništva „Valjevskih novina”, Lecterove fotografije „zaista ne ustupaju izradi bečkih slikara”.

Po onome što se o njemu sada zna, Lecter se fotografskim poslom bavio još nekoliko godina, do oko 1895. Imao je zvanje: „kraljevski srpski dvorski fotograf”.
 
Josip Lončar(ić)
(Selce, u Primorskoj banovini, 18. septembar 1924 – ? )
U Valjevu, na fotografskom zanatu kod Dragoslava Markovića, nalazio se od 1. avgusta 1940. godine. Odjavljen već 6. maja 1941.