| Decembar 2008
Fotografi Valjevskog kraja
Zdravko Ranković
Biografijama Kuzmana Trivanovića, Leopolda Hajla i I. Hašike, objavljenim u avgustovskoj i septembarskoj svesci Revije „Kolubara”, počeli smo da publikujemo svoje priloge za biografski leksikon fotografa Valjevskog kraja. Nastavili smo takav posao držeći se azbučnog redosleda rešeni da u dogledno vreme na sličan način predstavimo i ostale fotografske pregaoce. One čiji su životni i radni vek već okončani. Naše čitaoce molimo da nam u tome pomognu ukazujući na eventualne omaške ali i pružajući dopune za već štampane fotografske životopise.
Radojica Bogdanović
(Grabovica, 28. avgust 1883 – Valjevo, 9. februar 1926)
Prijavio je 1921. godine Okružnom sudu u Valjevu ratnu štetu u iznosu od 24.241 dinar ali mu je odobrena nadoknada od svega 3.700 dinara. Uz tu prijavu je ubeleženo da je fotograf. Kao fotografski radnik bio je upisan u Birački azbučni spisak za izbor opštinskih časnika na II glasačkom mestu u Valjevu, 22. avgusta 1920, uz oznaku da je tada stanovao u Ulici pop Lukinoj 36.
Po svemu sudeći, Radojica Bogdanović nije bio imalac sopstvene fotografske radnje ili je, eventualno, to bilo kratkotrajno. Verovatnijom se čini mogućnost da je radio kao pomoćnik kod drugog nekog fotografa (na primer, kod Stevana L. Jovanovića) ili, pak, da nije ozvaničavao svoju kakvu-takvu radionicu. Moguće je i to da se on ovim poslom bavio kao putujući fotograf. Kad smo već u domenu pretpostavki, ne bi trebalo isključiti ni mogućnost da je poslom bio vezan za neku drugu varoš.
Bogdanović je bio invalid, umro od tuberkuloze. Otac mu se zvao Lazar, majka Milica, „težaci”. Ništa se, međutim, na zna o njegovom fotografskom radu.
Josip Miša Bourek
(Slavonska Požega, 19. avgust 1928 – Valjevo, 27. januar 2002)
Fotograf amater, pripadnik najranije generacije članova Foto kluba „Valjevo”. Učestvovao je na Prvoj međuklupskoj izložbi fotografija u Valjevu (Omladinski dom, 21-28. decembar 1962) sa radovima „Švedska igra”, „Bronzana kapa” i „Karijatide” i bio među članovima njenog Priređivačkog odbora. Izlagao je potom i na Drugoj međuklupskoj izložbi (hol Doma kulture, 3-10. oktobar 1964).
Otac mu je Josip Bourek, Čeh, dugogodišnji imalac časovničarske radnje u Valjevu, majka Marija, rodom iz Slavonske Požege. Završio je Valjevsku gimnaziju.
Živorad Vasić
(Gornja Orovica, 14. mart 1921 – Valjevo, 15. jul 2004)
Fotograf amater, slovoslagač po zanimanju (u Valjevskoj štampartiji radio 1949-73). Bio je najpre član Foto kluba „Valjevo”, docnije Foto-kino kluba „Beograd”. Učestvovao je na Drugoj međuklupskoj izložbi fotografija u Valjevu (3-10. oktobar 1964) i imao samostalnu izložbu u Nišu. Snimao je u jesen 1988. godine, odeven u narodno odelo, mnogobrojne mitinge širom Srbije („za sebe i za istoriju, da se ništa ne izgubi”).
Roditelji su mu se zvali Tihomir i Darinka. Stanovao je u Valjevu, u Nušićevoj ulici br. 15.
Slobodanka Vasić
(Požarevac, 23. mart 1925 – ? )
Učila je zanat u Valjevu, kod Milke Antić, od 9. juna 1937. Pomoćnički ispit položila 13. jula 1940. Radila je, 1942. godine, kao fotografski pomoćnik u ateljeu Kosare Antić-Sarić (Karađorđeva 67). „U to vreme – sećala se ona kasnije – radila sam u laboratoriji i na ulici kao reporter. Snimala sam najviše nedeljom i praznicima na izletištu „Pećina”. Od izrađene fotografije dobijala sam procenat deset odsto”.
Ćerka je Aleksandra Vasića. Sredinom druge polovine 20. veka živela je u Beogradu, na Vračaru.
Slobodanka je mnogo kad pominjana kao najverovatniji autor poznate fotografije vešanja u Valjevu, 22. maja 1942. godine, partizana Stjepana-Steve Filipovića.
M. Vezmarević
Usamljeni poznati podatak o njemu je fotografija „Valjevo – Pogled sa Pećine”, objavljena u „Napredu” 6. marta 1953. godine. Nikad do tada u tim novinama nije označavano ko je autor objavljenih fotografija.
Radivoje Vicanović Vican
(Valjevo, 13. januar 1948 – Beograd, 18. novembar 2003)
Fotografijom se počeo baviti, tvrdio je, nakon gledanja filma „Blow up”. Kao fotoreporter pojavio se najpre, 1970. godine, u listu „Napred”. Zatim je sarađivao u izdanjima „Dečjih novina” iz Gornjeg Milanovca gde je imao punu podršku glavnog urednika Srećka Jovanovića. Prvi stalni radni angažman zasnovao je 1975. u beogradskom dopisništvu „Vjesnika” iz Zagreba. U početnom razdoblju tog rada osnovna Vicanovićeva fotografska preokupacija su veliki rok-koncerti i sportska takmičenja. Naročit uspeh postizali su njegovi posteri, štampani u milionskim tiražima. Izlagao ih je u galeriji Kulturnog centra „Sonja Marinković” u Novom Sadu (10-30. decembar 1976).
Osamdesetih godina Vicanović se preorijentisao na fotografisanje političkih skupova i likova političara i drugih javnih ličnosti u raznim situacijama, katkad sasvim neuobičajenim pa i bizarnim. O njegovoj knjizi „Javni život” (Zagreb 1987) pisano više nego o bilo kojoj drugoj knjizi fotografija izašloj u Jugoslaviji.
Vicanović zatim prelazi u BIGZ gde je radio kao kao fotoreporter „Duge” a izvesno vreme bio i direktor Novinskog sektora BIGZ-a. Krajem 1996. prešao je u Kompaniju „Politika”.
Slobodan Golubović Leman snimio je o njemu 1977. dokumentarni film.
Radivoje Vican Vicanović je 1969. godine završio Valjevsku gimnaziju i najpre se amaterski bavio filmom. Sin je Branka i Nadežde. Počiva na beogradskom Novom groblju.
LITERATURA – R., Pionir domaćeg postera, Napred, 18. XI 1977; Z. Lazić, Kamera za prostor i akciju, Napred, 4. VIII 1978, 4; M. Đorgović, Fotografija kao politika, Intervju, 2. I 1987; A. Tijanić, Optički plagijat politike, Duga, 13. VI 1987, 32-34; M. Ćosić, Nikom ne praštam, Politika, 14. VI 1987; V. Fras, Jedinstveno drugačiji, Danas – Zagreb, 30. VI 1987, 69-71; M. Bujišić, Slike koje menjaju sliku, Borba, 4. VII 1987, 8; M. Damnjanović, Svi Vicanovi političari, NIN, 13. VII 1986, 22-23; Z. Sekulić, Nikome ne praštam, Intervju, 28. VIII 1987, 21-23; B. Tirnanić, Photo politicus, NIN, 30. VIII 1987, 5; I. Mandić, Odobreni (javni) život, Politika, 14. XI 1987; I. Mrđen, Komedija uzaludnosti, Borba, 3. III 1990, 6; Biografski leksikon Valjevskog kraja, knj. 1, Valjevo 1996-1998, 176-177; S. Jovanović, Kao na ušću reke (Radivoje Raša Vican Vicanović), Valjevski almanah, sv. V, Beograd 2004, 351-357.
Aleksandar Aca Vojinović
(Petrovac na Mlavi, 25. april 1923 – Valjevo, 24. februar 2006)
Fotograf amater sa zvanjem fotoamatera prve klase u Foto savezu Srbije. Bio je nastavnik srpskog jezika u Osnovnoj školi „Žikica Jovanmović Španac” u Valjevu od 21. avgusta 1952. godine do penzionisanja 1988. godine i u toj školi organizovao fotografsku sekciju. Pre Valjeva službovao je u Majdanpeku, Donjem Milanovcu i Nižoj gimnaziji u Lajkovcu (1950-52).
Vojinović je u jesen 1974. godine učestvovao na Novembarskom umetničkom salonu u Valjevu, a 1976. na Jugoslovenskim susretima amatera „Abrašević”. Jedinu samostalnu izložbu imao je u valjevskom Domu kulture u proleće 1986. godine. Među 86 tada izloženih radova nalazili su se: „Arhitektura Divčibara”, „Olga, majka Ž. J. Španca”, „Solunski fotograf”, „Debelo brdo”, „Stari put za Divčibare”... Nagrađivan je kao učesnik kolektivnih izložbi fotografije.
LITERATURA – B. Lazić, Fotografije Ace Vojinovića, Napred, 18. april 1986.
Sava Vujanović Žuća
(Gornja Lepenica kod Srbca, 27. januar 1923 – Crnča kod Ljubovije, 10. novembar 1941)
Fotografski zanat izučio u Banjaluci, pred Drugi svetski rat došao u Valjevo i kao fotografski pomoćnik radio u ateljeu „Foto Milka”. Učestvovao je 1941. godine u partizanskom ustanku kao politički komesar čete u Rađevskom bataljonu Valjevskog partizanskog odreda. Ubili ga četnici, proglašen je za narodnog heroja.
Roksanda Gajić
(Valjevo, 17. maj 1928 – ? )
Fotografski zanat učila kod Dare Racanov 1942-44. godine.
Petar Glavina
Fotoamater. Učestvovao je, u maju 1952. godine, na prvoj izložbi valjevskih fotografskih amatera i dobio treću nagradu. Valjevsku gimnaziju završio 1953.
Dragomir Glišić
(Valjevo, 1. mart 1872 – Beograd, 17. jun 1957)
Poznat, prevashodno, kao slikar čiji najraniji poznati radovi potiču iz 1899. godine. U Prvom svetskom ratu je u početku učestvovao vršeći redovne vojne dužnosti da bi ga u jesen 1916. na Solunskom frontu Dragutin Dimitrijević Apis oslobodio trupne službe i uputio u štab Moravske divizije gde je preveden u status ratnog slikara. Takav status imao je i u Balkanskim ratovima. Snimio je 1916-18. mnogobrojne fotografije znatne dokumentarne vrednosti. Dva albuma tih fotografija sačuvala su se u njegovoj porodici a još i više (240 originalnih negativa, fotografski aparat marke „kodak” i Registar fotografskih snimaka) u beogradskom Vojnom muzeju.
Povodom izložbe Glišićevih radova „Ratni period 1914-1918”, priređene 1983. godine u Vojnom muzeju, u „Politici” je Blagoje Ilić pisao: „Po kompoziciji, unutrašnjoj dramatici i grafičkoj jednostavnosti, ovi snimci predstavljaju vrhunske domete ratne foto-reportaže. Bodljikave žice u praskozorje, pustoš smrti u razrovanim rovovima, prenošenje ranjenika na mazgama, vijugave kolone na maršu nisu samo neposredna, uverljiva dokumentaristička kazivanja, već i upečatljiva likovna rešenja”.
Glišić potiče iz siromašne valjevske zanatlijske porodice. Osnovno i niže gimnazijsko obrazovanje stekao je u Valjevu, umetnički se školovao u Beogradu i Minhenu. Na mnogim njegovim slikama predstavljeni su predeli iz Valjevskog kraja i likovi Valjevaca. Naporedo se bavio i pedagoškim radom, pretežno u Trećoj muškoj gimnaziji u Beogradu.
LITERATURA – Z. Ranković, Na marginama Glišićeve izložbe, Napred, 31. decembar 1982, 5; Đ. Popović, Solunac sa „kodakom”, Večernje novosti, 21. novembar 1983; B. Ilić, Svedok ratnih zbivanja, Politika, 12. decembar 1983; P. Vasić, Slike, crteži i fotografije Dragomira Glišića, Napred, 16. decembar 1983; Dragomir Glišić. Ratni period 1914-1918 (katalog izložbe), Beograd 1983.
Sava Grbović
(Valjevo, oko 1840 – Beograd, 22. decembar 1912)
Monah, svetovno ime Živko. Iz Hilandara, gde je došao 1866. godine, uputio je molbu Srpskom učenom društvu za pomoć da nauči fotografisanje i da nabavi foto-aparat „da bi mogao u Sv. Gori za potrebu društvenu fotografisati starine i rukopise”. Uprava SUD je primila „sa saučešćem ovu molbu, ali ne budući u stanju ništa učiniti” odgovorila mu sa sednice, držane 7. marta 1873, „da se strpi dok se vidi hoće li društvo moći doći do sredstava, u kom bi slučaju gotovo bilo ovu stvar potpomoći”. To je i jedini poznati podatak o zainteresovanosti za fotografiju ovoga neobičnog monaha.
Sava Grbović je sin Petra Pekovića, rodom iz Semegnjeva na Zlatiboru, u početku starešine lične pratnje kneževa Grbovića iz Mratišića, kasnijeg trgovca u Valjevu. Živko (Sava) je poneo prezime istaknute kneževske porodice iz poštovanja prema njenim pripadnicima. Rešen da se zamonaši, rasprodao je veliku nasleđenu imovinu u Valjevu i zahvaljujući tome uvek se osećao nezavisnim i kadrim da se odupre „preteranoj kaluđerskoj disciplini”. Proputovao je mnoge zemlje u Evropi, Aziji i Africi, u starosti je nekoliko godina živeo u Valjevu. Bio je po svemu „nemirne prirode”.
Vojislav Grujić
Sopstvenu fotografsku radnju u Valjevu držao je najpre u Ulici Vuka Karadžića 9. Na osnovu ovlašćenja sreskog načelnika J. Ilića, ona je otvorena u jesen 1937. godine. Preselio se potom u Karađorđevu 55 ali je već 7. juna 1938. obavestio Sresko načelstvo „da prestaje sa obavljanjem fotografske radnje”. Grujić je docnije radio u Požarevcu.
Od Vojislava Grujića, iz vremena njegovog fotografskog rada među Valjevcima, sačuvao se zahtev Zanatskom udruženju „da izvidi da li ima pravo g. Boža Antić da vrši fotoreportažu po ulicama za gospođu Milku Antić, ovdašnjeg fotografa”. U tom obraćanju on iznosi stav da Antić, s obzirom na to da je državni penzioner, „nema prava nikakav posao da obavlja” a pogotovo što „nikakve kvalifikacije nema za taj posao”.
Vinko Grčević
(1890 – 1968)
Službovao je u Valjevu 1916-18. kao austrougarski oficir. Stotinak njegovih fotografija Valjeva (panorame grada, motivi sa pruge koja je od Valjeva vodila do Kamenice, grupe Valjevaca, valjevski Romi i dr.), Obrenovca, Lazarevca i još nekih mesta u Srbiji poklonjeno je 1976. godine valjevskom Narodnom muzeju. Učinila je to njegova supruga.
Komentari
Fotografi Valjevskog kraja | 15.03.2009 u 03:56
Slobodanka Vasić nije najverovatnije autor čuvene fotografije Stevana Filipovića snimljene 22.5.1942.godine nego je ona pravi autor ove fotografije što smo dokazali fotografskom ekspertizom i dugogodišnjim istraživanjima objavljenim u knjizi STEVAN FILIPOVIĆ-ISTINA O ISTORIJSKOJ FOTOGRAFIJI, „Čigoja štampa“, Beograd, 2012.
Radivoje Davidovic | 31.10.2013 u 08:26