Varoški i kafanski život: Svakodnevica Valjeva krajem 19. veka
Ustajalo se pre svanuća. Na ulicama, koje su tek od 1897. godine imale zvanične nazive, mogli su najpre da se sretnu trgovački i zanatlijski pomoćnici. Oni su pre svojih gazda odlazili u radnje kako bi pripremili robu za prodaju, doneli vodu, očistili kaldrmisani prostor ispred radnje i sačekali vlasnike i prve mušterije. Posle njih, iz sporednih sokaka i iza uglova nekoliko ulica u užem gradskom jezgru pojavljivali su se ljudi koji su važili za uglednije ličnosti, jer su radili u državnim službama – okružnom ili sreskom načelstvu, opštini, sudu, školama. Prepoznavali su se ne samo po držanju već i po evropskom načinu odevanja. Zbog prirodne otvorenosti grada prema onoj strani na kojoj se pojavljuje Sunce, jutro je bilo jedino doba dana kada su svi delovi varoši bili osunčani.
CC
Najintenzivnije se u varoši živelo pre podne, između deset i dvanaest sati. U to doba dana stari deo grada – čaršija, trgovinsko-zanatski centar, dobijao je puna obeležja poslovne zone u kojoj se kretao najveći broj ljudi, prodavala i kupovala roba, zalazilo u kafane radi sklapanja posla. Pojedine radnje imale su ispisane nazive, ali većini stanovnika to nije koristilo zbog toga što nisu znali da čitaju...
Posle podneva život iz radnji, kancelarija i sa ulica polako se prenosio u kafane. Najposećenije su bile one koje su se nalazile u centru grada. Gradska elita sakupljala se u tzv. Vidinoj kafani, nazivanoj po imenu vlasnice. Ta kafana je bila prostrana, sa mnogobrojnim drvenim direcima koji su podupirali gornji sprat. Sa leve strane, u uglu, nalazio se poduži sto za kojim su često oko podneva, a redovno uveče, sedeli okružni načelnik, predsednik suda, najbogatiji trgovci i politički ljudi Od ostalih građana za istim stolom sedeli su komandant vojske i okružni inženjer. Svoj sto u kafani imao je i Ljuba Nenadović, koji je penzionerske dane provodio u Valjevu. Društvo su mu pravili Jovan Molnar, štampar, knjižar, osnivač i urednik prvih valjevskih novina „Glasonoše“ i lekar Đoka Vidaković. Osim navedene, jednom od otmenijih kafana smatrana je Građanska kasina. U njoj su sedeli prosvetni radnici i oficiri. S vremena na vreme u Građanskoj kasini organizovano je poneko predavanje ili zabava...Pred kafanama Vase Jovanovića i Nedeljka Šibalića postojale su kuglane gde su se građani kuglali u piće, sve dok opštinska vlast nije zabranila tu igru smatrajući je kockarskom.
Pored kafanama i berberske radnje su bile mesta gde su ljudi rado sedeli i pričali.
Nastaviće se...
Iz knjige: „Valjevo – Grad u Srbiji krajem 19. veka“, Miroslava Perišića.